Kimyanın Temel Yasaları

• Kütlenin Korunumu (Lavoisier) Yasası

Bir kimyasal tepkimede tepkimeye giren maddelerin kütlelerinin toplamı tepkimede oluşan maddelerin kütlelerinin toplamına eşittir. Tepkimeye giren atomların cins ve sayıları aynı kalır.

Örnek : CaCO3 —> CaO + CO2 tepkimesine göre
10 gram CaCO3 dan kaç gram CaO ve N.Ş.A kaç litre CO2 elde edilir.

• Sabit Oranlar (Proust) Yasası

Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit ve değişmez bir oran vardır. Buna sabit oranlar yasası denir.

Örnek : SO3 bileşiği için mS/mO oranı nedir? (S:32, O:16 )

• Katlı Oranlar Yasası

Aynı elementlerden oluşan iki bileşikte elementlerde birinin miktarı sabit iken diğerinin miktarları arasındaki orana katlı oran denir. Bu oran hem kütle oranı hem de atom sayıları arasındaki orandır. Katlı oranın uygulanabilmesi için bileşiklerin iki elementten oluşması ve basit formüllerinin farklı olması gerekir.

CO – CO2, N2O – N2O3, NO2 – N2O5 …

Örnek : PbO2 ile Pb3O4 bileşiklerinde Pb’ nin sabit değerine karşılık Oksijenler arasında sabit olan oran nedir?

Örnek : (ÖYS-88) X ile Y elementleri arasında iki farklı bileşik oluşmaktadır. I. Bileşiğin formülü XY, II. Bileşiğin formülü X4Yn’ dir. Aynı miktar X ile birleşen I. Bileşikteki Y kütlesinin II. Bileşikteki Y kütlesine oranı 2/5 ise n kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 10

• Birleşen Hacim Oranları Yasası

Gay-Lussac tarafında önerilen ve yalnız gazlara uygulanan hacim oranları kanununa göre “Aynı sıcaklık ve basınçta reaksiyona giren gazların hacimleri arasında basit tamsayılarla gösterilebilen bir oran vardır.” Gay- Lussac ın bu düşüncesi Daltona destek olarak düşünülmüştü. Dalton suyun oluşumunu H + O –> HO şeklinde düşünmüştü.

H2 + Cl2 —> 2HCl

1 hacim 1 hacim 2 hacim

bu yasa diğer maddelere uygulanamıyor.

N2 + 3H2 —> 2NH3

1 hacim 3 hacim 2 hacim

• Avagadro (Sabit hacim oranları) Yasası

Aynı şartlarda gaz reaksiyonlarında reaksiyona giren gazların ve reaksiyon sonunda oluşan gazların hacimleri arasında basit tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Aynı şartlarda gazların hacimleri ile mol ve molekül sayıları doğru orantılıdır. Yani gazların mol sayıları yerine hacimleri, hacimlerinin yerinede mol sayıları alınabilir. Aynı şekilde gaz reaksiyonlarında aynı şartlarda gazların mol sayılarının yerine basınçları basınçlarının yerinede mol sayıları alınabilir.

Örnek : Aynı şartlarda 40 lt CO ile kaç lt O2 gazları tepkimeye girer kaç lt CO2 gazı oluşur?

Örnek : CO oluşturmak üzere eşit kütlede alınan karbon ve oksijenden hangisinin % kaçı artar ?

---

Kütlenin Korunumu Kanunu, ders ve çalışma notu

Kütlenin Korunumu Kanunu

Maddenin yapısını ve özelliklerini inceleyen bilim dalına kimya denir.

Lavoisier kendinden önceki kimyacılardan farklı olarak, kimyasal olayları gözlemlemekle kalmamış deneylerde nicel verilere oturtmaya çalışmıştır.

Bir deneyinde miktarı belli olan kalay (Sn) parçasını içinde bir miktar hava bulunan bir fanusa koyarak tarttı. Daha sonra fanusu içindekilerle birlikte ısıttı ve ısınan kalayın beyaz bir toz haline (SnO) dönüştüğünü gözlemledi.

Oluşan beyaz tozu ve fanusu tekrar tarttığında başlangıçta belirlediği kütle ile eşit olduğunu belirledi.

Daha sonra benzer deneylerle aynı sonuca ulaştı. Oluşan beyaz tozu (kalay oksit ) benzer yolla ısıttığında ise başlangıçta fanusa koyduğu kalayın kütlesine eşit kütlede kalay elde ettiğini gözlemledi ve kendisini unutulmaz yapan şu sonuca vardı: “Madde yoktan var edilemediği gibi, vardan da yok edilemez. Sadece birinden ötekine dönüşebilir”

Bu ifade “Kütlenin Korunumu Yasası” diye bilinir.

Bugünkü ifadesi ile;

Kimyasal olaylarda, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı, tepkime sonunda oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir. Bu olaya KÜTLENİN KORUNUMU KANUNU denir.

Sn + ½ O2 → SnO
118 g + 16 g = 134 g
H2 + ½ O2 → H2O
2 g + 16 g = 18 g

Soru : İçinde nemli hava bulunan bir cam kaba 11,2 gr demir talaşı atılıyor. Belli bir süre sonunda kaptaki toplam katı kütlesi 16 gr olduğuna göre, kapta tüketilen O₂ gazı kaç gramdır?

Cevap: 4,8 gr

Soru : CaCO₃ ₍k₎ → CaO₍k₎ + CO₂₍g₎

CaCO₃ katısı ısıtıldığında yukarıdaki tepkimeye göre ayrışmaktadır. Ağzı açık bir kapta 24,4 gr CaCO₃ katısı bir süre ısıtılıyor. Toplam kütlede 4,4 gr azalma olduğu anda kaptaki katı kütlesinin % 28 inin CaO olduğu analiz ediliyor.

Buna göre , kaç gr CaCO₃ ayrışma tepkimesi vermiştir?

Cevap: 10 gr

Soru : 13 gr Zn talaşı 17 gr HCl çözeltisinde tamamen çözündüğünde kapta 29,6 gr’lık sıvı bir karışım oluşurken tepkimede oluşan H₂ gazı 500 ml hacim kaplıyor.Bu koşullarda toplanan H₂ gazının yoğunluğu kaç gr/lt dir?

Cevap: 0,8 gr

Kimyasal Tepkimelerde Isı Alış Verişi ve Kütlenin Korunumu

Tepkimelerde Isı Alış Verişi

Kimyasal reaksiyon sonrasında dışarıya ısı veren reaksiyonlara “ekzotermik reaksiyon” denir.

Na2CO3 + H2SO4 → Na2SO4 + CO2 + H2O + ısı
CaO + H2O → Ca(OH)2 + ısı

Kimyasal reaksiyonun oluşması için dışarıdan ısı alan reaksiyonlara “endotermik reaksiyon” denir.

CaCO3 + ısı → CaO + CO2
NH4Cl + ısı → NH3 + HCl

Tepkimelerde Kütlenin Korunumu

Kimyasal değişmeler meydana gelirken maddeler yok olmazlar. Ancak başka bir maddeye dönüşürler.

Bir kimyasal reaksiyona giren maddeler ile reaksiyon sonucu oluşan maddelerin kütleleri birbirine eşittir. Bu ifadeye Kütlenin Korunumu Kanunu denir.

H2 + ½ O2 → H2O
2g 16g 18g

www.akademiportal.com sitesinden alınmıştır.